Klik hier voor een schematische samenvatting van wat de mormonen geloven.
Het is altijd een onderscheidend kenmerk geweest van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen dat zij zegt niet door mensen geleid te worden maar door “openbaring” van God bij monde van een “levende profeet”. In de loop der tijd hebben diverse mormoonse profeten echter behoorlijk wat profetische uitspraken gedaan die achteraf niet bleken te kloppen. De Kerk is dan ook steeds vager geworden over de leerstellige status van de uitspraken van haar leiders, en de leiders zijn zelf ook steeds minder uitspraken van enige (doctrinaire) betekenis gaan doen.
Daarnaast zijn de mormonen niet altijd even open over wat zij precies geloven. Omdat hun beweging vooral gericht is op groei, beperken zij zich naar buiten toe tot een aantal oppervlakkige algemeenheden om potentiële bekeerlingen niet af te schrikken.
Mormoonse leerstellingen die in het verleden gepresenteerd werden als de herstelling van eeuwige, onveranderlijke waarheden blijken in de praktijk toch aan de nodige verandering onderhevig te zijn. De Heiligen der Laatste Dagen hebben verschillende strategieën ontwikkeld om met deze tegenstelling om te gaan:
- “Een profeet is niet altijd een profeet maar alleen als hij als zodanig optreedt” (Smith 1976, p. 278). Dit is de Mormoonse variant van de paradox van Epimenides de Kretenzer, die zei dat alle Kretenzers leugenaars zijn. Het is immers ook mogelijk dat een profeet als mens spreekt wanneer hij zegt: “Ik spreek als profeet”.
- “Levende profeten zijn belangrijker dan de schriften” (Benson 1981). Omdat de schriften min of meer vast staan, hebben zij niet dezelfde flexibiliteit als het gesproken woord. mormoonse profeten van tegenwoordig produceren dan ook geen schriftuur meer, hooguit (maar zelden) officiële verklaringen of proclamaties.
- “De levende profeet is belangrijker dan een dode profeet” (Benson 1981). Is een profeet eenmaal gestorven, kunnen zijn leringen en “openbaringen” te allen tijde gerelativeerd worden. Dit geldt sterker naarmate hij langer dood is – met uitzondering van Joseph Smith, de charismatische grondlegger van het mormonisme.
- “Sommige leerstellingen zijn belangrijker dan andere” (Approaching Mormon Doctrine 2007). Het belang van een leerstelling zegt natuurlijk niets over de juistheid of de inhoud ervan, maar deze benadering stelt de mormonen in staat om tegenstrijdige aspecten van hun leer als onbelangrijk te beschouwen en te negeren.
- Mormoonse publicaties die gericht zijn op een niet-mormoons publiek: het primaire doel van dit soort uitingen is het uitstralen van een gematigd christelijk imago. De nadruk ligt op het gezin, de gezonde mormoonse levensstijl en de humanitaire inspanningen van de kerk. Onderwerpen die niet in dit plaatje passen, worden genegeerd of onder het kopje “misvattingen” geplaatst.
- Officiële lesmaterialen, gericht op de leden van de kerk: deze zijn met name gericht op het stimuleren van gewenst gedrag. Jaarlijks terugkerende thema’s voor Heiligen der Laatste Dagen vanaf de leeftijd van 18 maanden zijn gehoorzaamheid aan de kerkleiders, tiende betalen, het mormonisme uitdragen in de wereld, het Woord van Wijsheid naleven, regelmatig kerk- en tempelbezoek, taken uitvoeren, enz.
- Niet aan de kerk gelieerd onderzoek van mormoonse auteurs: afhankelijk van de achtergrond van de schrijvers is dit vaak zeer degelijk werk dat dieper en objectiever ingaat op het mormonisme dan de officiële publicaties van de kerk. De auteurs moeten echter constant op hun hoede zijn voor zuiveringsacties wanneer hun werk te zeer instrijkt tegen de gevestigde orde binnen de kerk. Regelmatig worden dergelijke schrijvers geïntimideerd, gecensureerd of geëxcommuniceerd.
- Apologetische werken: deze zijn gericht op het verdedigen van het geloof tegen aanvallen van buitenaf (wetenschappers, journalisten, ex-mormonen, historici, etc.). Kenmerkend voor deze materialen is dat zij vaak sterk afwijken van de overtuigingen van de doorsnee Heilige der Laatste Dagen. Meestal hebben zij geen schriftuurlijke basis maar worden ingegeven door de resultaten van niet-mormoons onderzoek, dat in deze werken met grote minachting wordt bejegend.
- Naar buiten toe wordt vooral de nadruk gelegd op het Boek van Mormon als “getuige van Jezus Christus”. Op de inhoud van het boek wordt hierbij nauwelijks ingegaan, terwijl juist heel breed uitgemeten wordt hoeveel exemplaren ervan gedrukt zijn (meer dan 150 miljoen), in hoeveel talen het vertaald is (meer dan 100) en hoe vaak de naam van Jezus erin staat (meer dan 400 keer).
- In de officiële lesmaterialen van de kerk ligt het accent op het opvolgen van de raadgevingen van het Boek van Mormon, waarvan gesteld wordt dat zij specifiek voor de huidige tijd bedoeld zijn, en op de wonderbaarlijke totstandkoming van het boek, waaruit moet blijken dat Joseph Smith een profeet van God was en zijn kerk bijgevolg “de ware kerk”.
- Sommige mormoonse auteurs zijn zelf op onderzoek uitgegaan en hebben vastgesteld dat het Boek van Mormon geen historische kroniek is maar een religieus werk uit de negentiende eeuw. Dit wordt vanuit diverse invalshoeken bevestigd, zoals een kritische lezing van de tekst (Metcalfe 1993), bestudering van de historische context (Quinn 1998, pp. 178-236; Palmer 2002) of wetenschappelijk onderzoek (Southerton 2004).
- De apologetische auteurs (Maxwell Institute, FAIR) zijn bekend met de problemen van een letterlijke interpretatie van het Boek van Mormon maar houden daar desalniettemin aan vast. Hiervoor bedenken zij allerlei vergezochte concepten zoals “Limited Geography” of “Haplogroep X”, die zij met veel moeilijke woorden en onbegrijpelijke volzinnen publiceren in hun eigen pseudo-wetenschappelijke tijdschriften.